آب و هوای تبریز، کوهستانی و سرد و خشک است. شهر تبریز تابستان‌های معتدل، بسیار خشک و کم‌باران و زمستان‌های سرد و طولانی دارد. میانگین بیش‌ترین دمای تبریز در تیرماه، گرم‌ترین ماه سال، به ۲۵ درجهی سانتیگراد می‌رسد و در دی‌ماه، سردترین ماه سال، متوسط دما ۲- درجهی سانتیگراد است.
میانگین بارندگی سالیانه در تبریز حدود ۳۳۰ میلی‌متر است که عدد کوچکی‌ست و بیش‌ترین بارندگی با ۱۲۱ میلی‌متر در فصل بهار اتفاق می‌افتد. فصل یخبندان از اوایل ماه آذر آغاز می‌شود و تا اواخر ماه فروردین ادامه پیدا می‌کند. تعداد روزهای یخبندان تبریز در طول سال، به‌طور میانگین به ۱۰۸ روز هم می‌رسد.
موقعیت جغرافیایی شهر تبریز :
شهر تبریز در شمال غربی ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی‌ست و یکی از مراکز صنعتی، فرهنگی و گردشگری این منطقه به‌حساب می‌آید. تبریز از سمت شمال، جنوب و شرق، به منطقه‌های کوهستانی می‌رسند؛ شمالش کوههای «عینالی» و «باباباغی» و جنوبش دامنه‌های رشته‌کوه «سهند» قرار گرفته، ولی در غرب آن، جلگه‌ها و شوره‌زارها قرار دارند.
کم‌ترین ارتفاع شهر تبریز از سطح دریا نزدیک به هزار و ۳۵۰ متر و بیش‌ترینش، نزدیک به هزار و ۵۵۰ متر است. این شهر با مساحت ۳۲۴ کیلومتر مربع، بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، جمعیتی نزدیک به ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر دارد. مرکزهای استان‌های مجاور آذربایجان شرقی، یعنی «اردبیل»، «ارومیه» و «زنجان» به ترتیب ۲۳۰، ۱۴۰ و ۳۰۰ کیلومتر با تبریز فاصله دارند.
پوشش گیاهی شهر تبریز
شهر تبریز بعلت واقع بودن در دامنه غرب و شمال غربی رشته کوه سهند و تحت تاثیر آب و هوای مدیترانه ای جزو مناطقی از کشور است که ویژگی خاص از تنوع و گسترش پوشش گیاهی را دارد . مراتع شهرستان دارای درجات مختلفی از جمله مراتع شمال تبریز ، غرب و شمال غرب کوه سهند دارای مراتع عالی و بهترین مراتع ییلاقی است و همچنین کوهپایه های شمال غرب و شمالی نیز دارای مراتع خوب و متوسط می باشد .
فرم بنا در شهر تبریز :
- برودت بسیار زیاد هوا در بخش عمده ای از سال ، در نواحی سرد و کو هستانی باعث شده است تا حداکثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گیری از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتی و جلو گیری از باد سرد زمستانی در فضاهای مسکونی امری ضروری گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرمای شدید طراحی و اجرا می شود . در ادامه ، به توضیح خصوصیات کلی فرم بنا در این اقلیم خواهیم پرداخت.
- برودت بسیار زیاد هوا در بخش عمده ای از سال ، در نواحی سرد و کو هستانی باعث شده است تا حداکثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گیری از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتی و جلو گیری از باد سرد زمستانی در فضاهای مسکونی امری ضروری گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرمای شدید طراحی و اجرا می شود . در ادامه ، به توضیح خصوصیات کلی فرم بنا در این اقلیم خواهیم پرداخت.
۲- استفاده از ایوان و حیاط کوچک در بنا:
از آنجایی که در بیشتر روزهای سال در مناطق کوهستانی سرد ویا بسیار سرد است اکثر فعالیت های روزمره در اتاق ها انجام می پذیرد . لذا ابعاد حیاط ها در این مناطق قدری کوچکتر از نواحی فلات مرکزی ایران است .
ساختمان ها در این اقلیم دارای ایوان اند که کاربرد نشیمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودی ها ی بنا از برف و باران استفاده می شوند نکته دیگر پائین بودن کف حیاط بناهای اقلیم سرد به اندازه ۱ تا ۱٫۵ متر از سطح پیاده روهااست تا بتوان آب جاری در نهر ها و جویها را بر باغچه حیاط یا آب انبار واقع در زیر زمین سوار نمود و از سوی دیگر ، زمین مانند عایق حرارتی اطراف بنا را احاطه کرده ، مانع از تبادل حرارتی بین بنا و محیط پیرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان می شود .
۳- پلان، فرم بنا و نحوه قرار گیری آن:
در حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی ، بناها دارای پلان و بافت متراکم می باشند . فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس آن را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری از درون به بیرون انتقال یابد . لذا از احجامی نظیر مکعب یا مکعب مستطیل استفاده می نمایند تا نسبت سطح خارجی بنا به حجم داخلی آن کاهش یابد و آن را در حداقل ممکن نگه دارد .
ساختمان ها بین ۲۰ درجه به طرف غرب و ۴۵ درجه به سمت شرق و در سایه باد یکدیگر و خارج از سایه آفتاب هم ، در محور شمالی – جنوبی مستقر می شوند.
۴-اتاق های کوچک با ارتفاع کم:
در نواحی سرد و برفی ، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود.بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پائین تر از اتاق های مشابه در سایر حوزه های اقلیمی در نظر می گیرند تا حجم اتاق کاهش یابد و سطح خارجی نسبت به حجم بنا حداقل گردد . ارتفاع کم سقف در تالار ها و اتاق های مهم و طاق راسته ها و حجره های بازارهای این مناطق نیز مشهور است .
۵- بازشوهای کوچک:
در این مناطق برای جلو گیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا از بازشوهای کوچک و به تعداد کم استفاده می کنند . در صورت بزرگ بودن پنجره ها ، استفاده از سایبان الزامی است . بازشوها در ضلع جنوبی برای استفاده هر چه بیشتر از تابش آفتاب ، بزرگتر و کشیده تر انتخاب می شوند . همچنین از استقرار بازشوها در جهت بادهای سرد باید اجتناب نمود . پنجره های دو جداره نیز برای رساندن تبادل حرارتی به داقل ممکن مناسب ترند . در ضمن به منظور جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلی به خارج ساختمان ، میزان تعویض هوای هوای داخل وتهویه طبیعی را باید به حداقل ممکن رساند.در مقایسه با اقلیم گرم و خشک ابعاد بازشوها در این حوزه اقلیمی برای استفاده از انرژی حرارتی حاصل از تابش آفتاب افزایش یافته است.
۶- دیوارهای نسبتا قطور:
قطر زیاد دیوارها نیز به نوبه خود از تبادل حرارتی بین فضای داخلی بنا و محیط بیرونی ساختمان جلوگیری می کند . معیارهای معماری اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و خشک تقریبا مشابه است و تنها تفاوت آنها در منابع حرارت دهنده می باشد که در اقلیم گرم و خشک این منبع از سمت بیرونی بنا و در اقلیم سرد از سمت داخل فضا می باشد . لذا باید در این اقلیم به کمک مصالح بنایی قطر دیوارها را زیاد نمود تا این جداره بتواند به عنوان منبع ذخیره حرارت داخل بنا عمل نماید . دیوارهای قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می نماید . در معماری بومی این مناطق تا حد ممکن تلاش می شود تا به شکل طبیعی یا یا با استفاده از بخاری و گرمای ناشی از حضور افراد ، پخت وپز یا حضور حیوانات ، بنا را گرم نمود .
۷- بام های مسطح:
ابن یه سنتی در کوهپایه های شمالی سلسله کوههای البرز دارای بام های شیب دار و در مناطق کوهستانی غالبا مسطح هستند.بام های شیب دار در صورت مناسب بودن پوشش آن به مراتب از بام های مسطح بهترند چرا که آب باران را به سهولت از روی بام دور می کنند . ولی در صورت کاهگلی بودن پوشش بام ، قدرت آن در برابر رطوبت و باران و به ویژه برف بسیار تضعیف خواهد شد . چرا که آب ناشی از ذوب تدریجی برف وارد سقف کاهگل می گردد و بنا مرطوب و نم دار می گردد . انتخاب بام های مسطح در اقلیم سرد مشکلی ایجاد نمی نماید چرا که با نگهداری برف بر روی بام ازآن به عنوان عایق حرارتی در مقابل سرمای زیاد هوای خارج که چندین درجه کمتر از درجه حرارت برف است استفاده می شود و همچنین فضای زیر اسکلت خرپا که کاربرد انباری دارد ، عایق مناسبی بین فضای داخل و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقف بنا در این اقلیم برای حفظ گرمای بنا حائز اهمیت است .
نوع مصالح
مصالح مورد استفاده در ابنیه سنتی در مناطق سرد و کوهستانی مانند سایر حوزه های اقلیمی از مصالح موجود در آن اَقلیم است. این مصالح باید از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشند تا گرمای بنا را در فضای داخلی آن حفظ نماید . لذا بدنه این ابنیه از سنگ ( یا چوب ، ملات کاهگل ، خشت و آجر ) و پوشش سقف و بام از تیر های چوبی و کاهگل می باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگین برای برای پی سازی بنا استفاده می کنند و در برخی نقاط ، کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلو گیری از رطوبت به کار می رود .
کالبد شهری و روستایی
بافت شهری و روستایی حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی در جهت مقابله با سرمای شدید شکل گرفته است . ویژگی های بافت شهری و روستایی در این اقلیم عبارتند از :
- بافت متراکم و فشرده
- فضاهای کوچک و محصور
- بهره گیری از جهات آفتاب و زمین ( به عنوان عوامل تعیین کننده ی جهت استقرار و گسترش شهر و روستا و سیمای آنها )
- معابر باریک به موازات خط تراز زمین
یشینه تاریخی و آثار باستانی شهر تبریز:
- قدمت شهر تبریز طبق آثار ومستندات وخاکبرداریهای بدست آمده افزون بر ۴۰۰۰ سال است.یکی از این مستندات استخوانهای اجسادی است که درطی حفاریها وخاکبرداریها دراطراف مسجدکبود از عمق۵ الی ۷متری بیرون آورده شده اند و نشانگر این است که دراین مکان انسانها ۳۸۰۰سال پیش می زیسته اند.این استخوانها امروزه درموزه نگهداری می شوند.ابتدایی ترین اطلاعات که بصورت مستند از تبریز موجوداست کتابی به تحریر حمدالله مستوفی است. ایشان درکتاب خود آورده که تبریز در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران یک مادکوچک بود و شخصی به نام آتروپات درآن زمان به آن استقلال داد وآنجا را از شر حمله اسکندر ودیگر دشمنان مصون نگه داشت به همین خاطر ازآن پس آنجا را آتروپاتن نامیدندوبعدها درطی سالیان به آتروپادگان سپس آذرآبادگان ودرنهایت آذربایجان تغییر نام یافت.تبریز به اسمهای تاوریز وداوریژوبعدها تبریز تغییر نام داده شدکه درلغت بمعنی کوهستانی بودن ویاخوش آب وهوا بودن است.
- درطی سالیان دراز آذربایجان دستخوش حوادث مختلف طبیعی ازجمله زلزله های بزرگ وکوچک وسیلابها وحوادثی دیگر نظیر حمله دشمنان چه پیش از اسلام وبعدازآن وحملات عثمانیها قرار گرفت.درزمان صفویه تبریز پایتخت شد وشاه اسماعیل صفوی درآنجاتاجگذاری کرد.شاه طهماسب پایتخت را به قزوین انتقال دادو همین حوادث باعث ازبین رفتن آثار وابنیه ها شد.دونمونه از آثار ازبین رفته براثر زلزله وحمله مغول یکی شنبه قازان تبریز ودیگری ربع رشیدی است که هم اکنون بجز توضیحاتی درمورد آنها دربرخی کتب آثار دیگری ازآنها باقی نمانده است.شنبه قازان درزمان قازان خان ساخته شد که برجی بوده است که ارتفاع دیوار آجری آن ۸۰ متربوده وارتفاع گنبد آن۱۴۰وعرض دیوار۱۴متر بوده و۱۴هزارنفربه مدت ۱۰سال آن راساخته بودند.چون عمر حکومتها زیاد طول نمی کشید باعوض شده حکومت وازبین رفتن آن آثار باقی مانده راهم حکومتهابعدی که روی کارمی آمدند ازبین بردند.
ربع رشیدی بزرگترین دانشگاه دنیا درقرن۸ هجری قمری بوده که بهترین اساتید از سراسر دنیا درآنجا به تدریس مشغول بودند.طبق شواهد بعدازحمله مغول تمام کوره های حمام های تبریز به مدت ۱ماه با سوزاندن کتب این دانشگاه گرم می شده وساختمان هم براثر زلزله شدید ازبین رفته است.
بررسی شاخص ترین بنا ها و اماکن تبریز
روستای کندوان
بافت قدیمی ترین روستای کندوان که یکی از زیباترین و منحصر به فردترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره ای محسوب می شود و این و صد ها دلیل دیگر باعث ثبت کندوان در فهرست آثار ملی ایران می شود .
ارگ علیشاه در شهر تبریز:
بنای باقیمانده در محوطه مصلای تبریز، که امروز به عنوان ارگ علیشاه شناخته شده است ،در اصل بازمانده مجموعه بنای های عظیم است که تاج الدین علیشاه وزیر با تدبیر غازان خان و اولجایتو ما بین سالهای ۷۱۶ تا ۷۲۴ ه . ق ساخته ، بنا در ابتدای شروع ساخت دارای مسجد ، مدرسه ، خانقاه ، حمام ، آرامگاه ، زاویه و …. بوده است که تاج الدین علیشاه آرامگاه خود را نیز در این محل احداث کرده بود . این بنا با وجود عظمتی که داشت ، هیچگاه اتمام نپذیرفت و تعجیل در ساخت و ایوان عظیم آجری آن باعث فروریزی طاق آن گردید و چون علیشاه نیز فوت کرده بود دیگر برای کسی توان ساخت چنین بنای عظیمی وجود نداشت .
در این بنا طبق نوشته پروفسور هلن براند نوعی بازگشت تعمدی آگاهانه به الگوها و نمونه های معماری پیش از اسلام مشاهده می شود و طبق متون تاریخی علیشاه پس از ساخت بنا گفته بود طاقی بسازم برتر از طاق کسری .
حمام نوبر شهر تبریز:
پلان رختکن آن بصورت ۸ ضلعی می باشد که وسیع و با یک گنبد مرکزی که روی ۸ ستون سنگی استوار است بنا شده است.سالن اصلی حمام دارای چهار پایه سنگی در مرکز سالن است که ستونی به قطر۳۰/۴ متر بخش مرکزی را می پوشاند.
مسجد کبود شهر تبریز:
بنای مسجد از نظر کاشیکاری و آمیزش رنگها و داشتن انواع خطوط عالی و اشکال و طرحهای بدیع مورد نظر ارباب ذوق و معماری است. سطح طاق باقی مانده سر در با طرحها و اشکال مرکب از گل و بوته و کاشیهای معرق الوان پوشیده بود که بر روی کتیبه های این پایه عبارات مختلفی با آیات قرآنی نوشته شده ، کتیبه قسمت بالای سر در تماما ریخته و اثری باقی نمانده ، بر روی پایه سمت راست کتیبه ای به خط رقاع در متن لاجوردی نصب شده که از عالی ترین مظاهر معرق کاری دوره اسلامی محسوب می شود . کتیبه های متعدد مسجد با خطوط نسخ ، ثلث کوفی و تعلیق به خط «نعمت الله بن محمد البواب» می باشد. از این بنای عظیم و نفیس فقط سر در و چند جزر پایه های شبستان باقی مانده بود که در سالهای اخیر (قبل از انقلاب) گنبدهای آن توسط آقای «رضا معماران» معمار هنرمند تبریزی دوباره سازی شد.
زمانی این بنا یک گنبد اصلی و یک گنبد جنوبی داشته که اولی روی صحن بزرگ و دومی روی صحن کوچکتر ساخته شده بودند. هفت گنبد کوچکتر روی شبستان‌های شرقی و غربی وجود داشته.
دورتادور شبستان بزرگ سوره فتح به‌شکل برجسته نوشته شده که کارشناسان می‌گویند احتمالا به پیروزی‌های جهانشاه مربوط است.
بیشتر این عمارت با آجر ساخته شده و آجرها با گچ، بندکشی شدند. صحن عمارت مربع شکل است. حوض برای وضو و چند شبستان دور صحن وجود دارد. به‌نظر می‌رسد معماران به‌خوبی هندسه می‌دانستند و در طراحی هنرمندانه این ساختمان، آب و هوای تبریز را هم در نظر داشته‌اند.کف مسجد کاشیهای براق قشنگی دارد که حالا با موکت پوشانده شده‌اند و چیزی ازشان پیدا نیست.
دانلود پاورپوینت :
برای دانلود پاورپوینت بررسی معماری بومی شهر تبریز کافیست روی آن کلیک کنید و در ادامه با اوستاکارا همراه باشید.
کاخ شهرداری :
ساختمان عمارت شهرداری تبریز توسط آلمانیها بنا گردیده و نوع سازه و معماری آن در زمان خود بی نظیر بوده است و عناصری در احداث آن بکار رفته است که امروزه پایداری نامیده میشوند و با وجود گذشت زمان نزدیک به یک قرن، هنوز، تازه آن عناصر در بناهای این شهر جا باز کرده اند، که بعنوان مثال می توان به پنجره های دو جداره آن اشاره نمود.
-فرم معماری این بنا از آسمان، به شکل عقاب پر گشوده دیده می شود و جنس نمای آن ترکیبی از سنگ و آجر است که ضمن رعایت بومی گرایی، زیبایی و جلوه خاصی بدان داده است.از نظر معماری داخلی نیز، ارتفاع زیاد و ایجاد سالن های عریض و طویل بدون داشتن حتی یک ستون در وسط آنها، زیبایی و جلوه خاصی به این بنا داده است.
عمارت حیدرزاده در شهر تبریز:
خانه حیدرزاده درزمینی به مساحت ۹۰۰مترمربع دردوطبقه بناگردیده است.این خانه دارای دوحیاط مستقل بیرونی واندرونی است که توسط یک تالار باشکوه با پنجره های چوبی پرکارازهم جدا گردیده اند.دربخش زیرین حوضخانه ای زیبا قراردارد که باطاق های چهاربخشی کم نظیر بندکشی برجسته وآجرهای رنگ شده تلالو خاصی دارد.فضاهای مختلف این بناازطریق یک سرسرای مرکزی باستونهای گچبری پلکان عریض وباشکوه ونورگیر سقفی به یکدیگر ارتباط می یابد.اتاق شاه نشین اصلی ترین وزیباترین فضای این خانه است.
مسجد جامع شهر تبریز :
عمارتی کهن و متعلق به دوران حکومت سلجوقیان تا زمان فرمانروایی پادشاهان قاجار است که در ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ هجری شمسی، به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه ی علوی :
تاریخ این خانه قدیمی به دوره قاجاریه – پهلوی بر می گردد که بصورت زیرزمین و یک طبقه فوقانی با معماری اصیل ایرانی احداث شده است و دارای ایوان در نمای اصلی بوده که بر روی دو ستون استوار شده و دارای گچکاری های زیبا میباشد.
دانلود پاورپوینت:
برای دانلود پاورپوینت بررسی معماری بومی شهر تبریز کافیست روی آن کلیک کنید و در ادامه با اوستاکارا همراه باشید.
تعبیر خواب
قیمت ارز
فال حافظ