زنگ خطر چاقی دانش آموزان مازندران برای چه کسی به صدا درآمد؟

به گزارش نیوز، بر اساس پایشی که بتازگی در غربالگری چاقی با عنوان طرح “کوچ” در سطح کشور و مازندران انجام شد، دانش آموزان مازندرانی از نظر وزن طبیعی رتبه آخر و از نظرچاقی و اضافه وزن رتبه دوم کشور را دارند. طبق این پایش میانگین چاقی و اضافه وزن در میان دانش آموزان کشور ۳۰/۱درصد بود که این رقم در مازندران به ۳۹/۲ درصد می‌رسد.

این در حالی است که میانگین اضافه وزن در دانش آموزان مازندرانی در سال ۹۵ که آخرین غربالگری انجام شد، حدود ۲۹ درصد اعلام شده بود.

البته در پایش جدید که از حدود ۹۱ درصد دانش آموزان استان جمع‌آوری شد تنها ۲/۷ درصد از دانش آموزان لاغر و ۱/۲ درصد نیز خیلی لاغر بودند در حالی که از نظری چاقی و اضافه وزن دانش آموزان استان رتبه دوم کشور را داریم.

چاقی دانش‌آموزان مازندرانی که از یک دهه قبل آغاز شد در حالی سال های اخیر روند افزایشی پرشتاب را طی می کند که همواره عوامل متعددی از سوی مسئولان آموزشی و خاواده ها برای آن ذکر می شود. اغلب خانواده ها آموزش و پرورش را علت چاقی فرزندان خود دانسته و از طرف دیگر مسئولان آموزشی خانواده و والدین را متهم اصلی در برنامه ریزی تغذیه و سد راه مدیریت چاقی دانش آموزان می دانند. 

اخیراً نیز در پی اعلام آمار جدید چاقی دانش آموزان مازندرانی ، معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران بیشترین رشد وزنی دانش‌آموزان را مربوط به یک سال اخیر دانست و گفت که طبق پایش های دست و پا شکسته و مقطعی که در سال های ۹۷ و ۹۸ صورت گرفته بود ، تغییرات آنقدر محسوس نبود اما یک سال اخیر افزایش چاقی در دانش‌آموزان مازندران چشمگیری بوده است.

سید علی ساداتی ویروس کرونا و همچنین آموزش مجازی و خانه‌نشینی دانش‌آموزان را از دلایل اصلی تشدید چاقی دانست و معتقد بود که کم تحرکی به دلیل خانه نشینی ناشی از شیوع ویروس کرونا و همچنین تداوم عادت های غذایی پیش از کرونایی است که متناسب با کم تحرکی دانش آموزان نیست و به همین دلیل هم باعث شتاب چاقی شده است.

وی همچنین عدم برنامه ریزی والدین برای مدیریت تغذیه و همچنین تحرک دانش آموزان و البته هدایت نکردن فرزندان در استفاده از برنامه های تحرکی این نهاد در شبکه های مجازی را عوامل دیگر در رشد چاقی دانست.

البته در روی دیگر سکه ، والدین چاقی فرزندانشان را ریشه دار در نوع فعالیت بدنی و آموزشی در مدارس می دانند و بی برنامگی آموزش و پرورش را مقصر اصلی قلمداد می کنند. مژگان محسنی مادر یکی از دانش آموزان چاق آملی در گفت گو با خبرنگار نیوز گفت که آموزش و پرورش به عنوان نهادی که بیشترین زمان دانش آموزان را در اختیار دارد ، وظایف خود در کنترل چاقی کودکان و نوجوانان بدرستی انجام نداده است. 

وی افزود : در شرایط عادی تقریباً بهترین زمان روزانه دانش‌آموزان در اختیار مدارس است و ساعاتی را که در خانه می گذرانند اوقات خستگی آنها است که نمی توان فعالیت مفید برای آن برنامه ریزی کرد. 

این مادر مازندرانی گفت : نمی توان تاثیر ویروس کرونا و خانه نشینی را بر تشدید چاقی دانش آموزان نادیده گرفت، اما نباید آن را به عنوان علت اصلی دانست. کلاس های خسته کننده و پشت میز نشینی دانش آموزان و تکیه بر عناوین درسی حفظ کردنی که همگی با تحرک غریبه هستند جلوی هرگونه فعالیت بدنی دانش آموزان را می گیرد و حتی خستگی درس های حفظ کردنی تا خانه با آنها همراه است. 

البته مسئولان آموزش و پرورش این نوع نگاه را رد کرده و معتقد هستند که آنچه بیش از همه امروز به چاقی دانش آموزان دامن می زند ، سوء مدیریت غذایی است که والدین هیچ توجهی به آن ندارند و بدون برنامه ریزی درست فرزندانشان را به سمت زندگی فست فودی سوق می دهند. 

این نگاه دوقطبی نشان می دهد که مشکل چاقی دانش آموزان فراتر و عمیق‌تر از ویروس کرونا است که حدود یک سال مردم جهان و مازندران را با خود درگیر کرد. ابعاد مشکل  چاقی را باید از نگاهی بالاتر از دعاوی والدین و آموزش و پرورش جست و جو کرد که در ایننجا پای متخصصان این حوزه را به میان می کشد. 

کرونا یک متغییر نه علت

ویروس کرونا بر تمامی وجوه زندگی بشری تاثیر گذاشته است و امروز کمتر مشکلی وجود دارد که کرونا بر تشدید آن بی تاثیر باشد. بر همین اساس نقش ویروس کرونا بر چاقی دانش آموزان و حتی بزرگسالان به راحتی قابل انکار نیست و البته بسیاری از کارشناسان بر اثرات منفی آن در افزایش چاقی تاکید داشته و مقالات بسیاری نیز در این زمینه منتشر کرده اند. 

دکتر جلیل نوروزخانی متخصص و پزشک تغذیه در این باره به خبرنگار نیوز گفت : نباید کرونا را به عنوان یک متغیر مستقل در زمینه سازی برای رشد چاقی نادیده گرفت. افزایش خانه نشینی ، بی تحرکی ، رشد مصرف غذایی به خصوص غذاهای حاضری یا همان فست فودی، افسردگی ناشی از شرایط کرونایی که منجر به پرخوری می شود همگی مسائلی است که با ورود ویروس کرونا به کشور و حتی جهان زمینه را برای رشد چاقی فراهم کرد. 

وی افزود : اما نباید کرونا و تغییری که بر اثر آن برای رفتار اجتماعی ایجاد شد ، علت اصلی چاقی دانست زیرا پیش از این نیز ما شاهد روند چاقی جامعه در یک دهه اخیر بودیم که مازندران همواره در آن پیشرو بوده و رتبه های نخست چاقی و اضافه وزن کشور را داشته است. 

این متخصص تغذیه به تاریخچه چاقی در کشور و مازندران پرداخت و گفت : ابتدا باید روشن کنیم که اغلب چاقی و اضافه وزن در سنین نوجوانی و کودکی رخ می دهد ، زیرا در این سنین اگر بافت های عضلانی با چربی انباشته شود و نوع تغذیه نیز به یک عادت تبدیل شود، دیگر نمی توان به راحتی آن را درمان کرد. 

وی توضیح داد: حدود ۲۰ سال پیش نوجوانان و کودکان بخصوص دانش آموزان در شرایط لاغری به سر می بردند که بیشتر ناشی از سوء تغذیه بود که ریشه در شرایط اقتصادی جامعه داشت ، اما رفته رفته با افزایش توان مالی خانواده ها و برطرف شدن مشکلات سوء تغذیه ، مسئولان و متولیان جامعه آن روی سکه یعنی چاقی را به طور کلی فراموش کردند و ناگهان از حدود یک دهه قبل با رشد چشمگیر چاقی در جامعه رو به رو شدند.

به اعتقاد نوروزخانی ، چاقی که پیشتر باید برای آن برنامه ریزی و کنترل می‌شد ، رفته رفته به مرحله بحرانی رسید و اکنون به معضلی بزرگ تبدیل شده است. ” حتی امروزه بر اساس آمارهای رسمی بسیاری از بیمارانی که بر اثر ویروس کرونا جان خود را از دست می دهند افراد چاق هستند که دارای بیماری زمینه ای هستند که ریشه در چاقی و اضافه وزن آنان دارد “. 

تغییر سبک تغذیه 

این متخصص تغذیه مهم ترین تغییر اجتماعی زمینه ساز چاقی را تغییر سبک تغذیه ایرانی ها دانست و افزود: متاسفانه به خصوص در ۱۰ سال اخیر همزمان با رشد فزاینده زندگی فست فودی افزایش چاقی را نیز تجربه کردیم. افزایش پرتعداد رستوران های فست فود، تمایل خانواده ها به خصوص کودکان به نوع مواد غذایی که عمدتا دارای درصد بالایی از چربی و نمک و افزودنی ها هستند به خودی خود عامل تعیین کننده برای تغییر شرایط طبیعی جسمی ایجاد کرده است. 

به گفته نوروزخانی تغییر سبک سکونتگاهی زندگی از خانه های با حیاط های بزرگ به آپارتمان های بسته و تنگ از دیگر عوامل زمینه سازی رشد چاقی در کشور و مازندران بوده است. ” در گذشته بخش قابل توجهی از تحرک بدنی فرزندان در حیاط خانه ها رقم می خورد که تاثیر بزرگی در هضم غذا ، دفع، مصرف انرژی مازاد در بدن به خصوص چربی ها و همچنین کنترل قند در بدن داشت ، اما امروزه فرزندان ما در محیط های بسته آپارتمان ها رشد می کنند که یا فضا به اندازه کافی برای جنب و جوش ندارند و یا والدین به دلیل بی حوصلگی یا وجود همسایه های مجاور از تحرکات کودکان جلوگیری می کنند”. 

این متخصص تغذیه در این جا نقش خانواده را بسیار تعیین کننده تر از دیگر عوامل دانست و گفت: خانواده باید محور کنترل و مدیریت تغذیه و تحرک فرزندان باشد که متاسفانه این نقش توسط والدین به وضوح نادیده انگاشته می شود. البته نهادهای فرهنگی و آموزشی نیز بی تقصیر نیستند زیرا همانند خانواده آنها نیز فقط به کارهای روبنایی و سطحی پرداخته و هیچوقت برای تغییرات ساختاری و عمقی برای حل معضل چاقی تلاش و هزینه نکردند.

نوروزخانی افزود: متولیان آموزشی و فرهنگی معضل چاقی را همواره به عنوان یک موضوع موقتی و در زمانی خاص مورد توجه قرار دادند و به همین دلیل هم بسرعت از آن عبور و از اولویت خارج کردند. 

آموزش و پرورش و چاقی

این متخصص تغذیه گفت: نقش مدرسه همانند خانواده در مدیریت چاقی بسیار موثر است که البته در این زمینه نیز هیچگاه برنامه مشخصی تعیین نشد. امروزه بسیاری از کشورهای توسعه یافته فرهنگی و رفاهی ، بخوبی وارد معضل چاقی شده و با راهکارهای آموزشی آن را درمان کردند. 

نوروز خانی با بیان اینکنه باید دوران کرونایی را از شرایط عادی جدا کرد ، افزود: همیشه شرایط به همین شکل باقی نمی ماند و روزی دانش آموزان بار دیگر بر سر کلاس درس حاضر خواهند شد، اما نیاز است نهاد آموزش و پرورش برنامه های جدی برای کنترل و مدیریت وزن و همچنین برنامه راهبردی برای تحرک بیشتر دانش آموزان داشته باشد. 

وی تاکید کرد: صرفاً تکیه بر گذاره کرونا همانند گذشته ما را از مسئولیت نهادی و اجتماعی دور خواهد کرد ، زیرا در موضوع چاقی آنچه بیشتر از متغیر های کوتاه مدت تاثیر گذار باید به آن پرداخته شود، تغییر ریشه های اصلی چاقی است که به یک رفتار اجتماعی تبدیل شده و اقدامات جدی را طلب می کند. 

این متخصص تغذیه اظهار داشت : باید همه نهادهای به خصوص خانواده و آموزش و پرورش نسبت به چاقی احساس خطر کنند و برای تغییر آن قدم های جدی شامل برنامه‌ریزی‌های ورزشی ، تغییر رژیم غذایی ، استفاده از مشاوره های تغذیه و هشدارهای مستمر درباره عوارض چاقی را در پیش بگیرند. 

او افزود : در چند سال اخیر دولت و وزارت بهداشت امکانات خوبی از جمله مشاوره تغذیه رایگان در اختیار مردم گذاشته اند که البته هنوز توسط جامعه مورد استقبال گسترده قرار نگرفته است. این مساله نیازمند ورود جدی رسانه ها است تا استفاده از مشاوره تغذیه را به یک عادی عمومی تبدیل کنند. 

مازندران و چاقی 

نوروزخانی وضعیت چاقی در مازندران را متفاوت از دیگر مناطق کشور توصیف کرد و گفت : عمده چاقی در مازندران ناشی سه ماده غذایی اصلی مردم این استان یعنی برنج، غذاهای پرچرب و فست فودهاست. طبق عادت دیرینه مردم مازندران عادت شدیدی به خوردن برنج آن هم بیش از نیاز بدنی دارند که معضل اصلی چاقی در این استان است. البته در گذشته این مدل از مصرف برنج متداول بود، ولی با توجه به نوع فعالیت کشاورزی عمومی مردم به خصوص فرزندان نوجوان ، منجر به چاقی و ایجاد مشکل نمی شد.

وی افزود : متاسفانه امروزه با تغییر سبک فعالیت اجتماعی و شغلی مردم و همچنین عدم فعالیت فرزندان نوجوان و جوان در مشاغل مشترک خانوادگی ، تغذیه بیش از حد برنج عامل تعیین کننده در چاقی شدن مازندرانی ها است . از طرف دیگر کیفیت برنج شمال که از مرغوبیت و عطر و طعم خوبی برخودار است نیز در پرخوری بی تاثیر نیست و همواره اضافه خوری را لذت بخش می کند . 

این متخصص تغذیه روی آوری به غذاهای فست فودی و همچنین مصرف غذاهای خانگی چرب را از دیگر عوامل دانست و گفت : با توجه به تغییر فعالیت شغلی نیاز است تغییرات اساسی در تغذیه مردم مازندران صورت گیرد که متاسفانه به دلیل عادت های چند صد یا هزار ساله این وضعیت بسختی قابل تغییر است.

نوروزخانی بار دیگر استفاده از مشاوران تغذیه را همانند پزشک خانواده موثر ترین راه دانست و افزود: البته باید والدین و مدرسه برای این موفقیت قدم های اولیه و جدی را بردارند.