نگاهی به تاریخ‌سازترین هواپیماهای صنعت هوانوردی؛ قسمت اول+تصاویر

رایت فلایر

شاید اولین هواپیمایی که توانست با موفقیت به پرواز درآید، مهم‌ترین هواپیمای دوران هوانوردی لقب بگیرد؛ اما فراموش نکنید که برادران رایت علاوه‌ بر مهارت در پرواز هواپیما ،به سطح بی‌سابقه‌ای از بازاریابی دست یافتند که فراتر از پروازی چنددقیقه‌ای برفراز سواحل کیتی هاوک بود. برادران رایت به‌منظور هدایت ساخته‌ی دست خود، از انحراف دادن بال برای حرکت هواپیما به طرفین و از سکان عمودی هواپیما برای حرکت سمتی هواپیما استفاده کردند؛ از این ایده‌ امروزه نیز به‌طور عملی برای هدایت هواپیماها استفاده می‌شود.
برادران رایت به اولین پرواز خود اکتفا نکردند و سال‌های بسیاری در تلاش کردند تا پرنده‌ی خود را به‌عنوان وسیله‌ای نظامی به آمریکا و دولت‌های اروپایی بفروشند؛ اما در این راه ناموفق بودند. بعد از این شکست، آن‌ها به سفرهای عمومی روی آوردند و تقریبا ۵ سال بعد از اولین پروازشان، ویلبر رایت بعد از نمایشی عمومی در منطقه‌ای پروازی در له‌مانژ فرانسه در سال ۱۹۰۸ در حضور مخاطبان دیرباور آن زمان، یک‌شبه به یکی از مشهورترین افراد جهان مبدل شد. این نمایش عمومی الهام‌بخش انقلابی هوایی در سرتاسر اروپای غربی شد؛ پس‌ از آن، اروپای غربی به قطبی در پیشرفت و توسعه‌ی وسایل نقلیه‌ی هوایی پرنده در دنیا تبدیل شد.

مستراِشمیت ام‌ای ۲۶۲

هواپیمای آلمانی مستراِشمیت ام‌ای ۲۶۲، اولین هواپیمای جنگنده‌ی جهان با موتور توربوجت بود که با ورود خود باعث تقویت لوفت‌وافه (نیروی هوایی آلمان) در اواسط جنگ جهانی دوم شد. مشکلاتی نظیر حمله‌ی نیروهای متفقین به منابع سوخت و قابل‌ اطمینان نبودن موتورهای این پرنده ،موجب شد مستراِشمیت در صحنه‌ی نبرد جنگ جهانی آن‌چنان‌که مهندسان آلمانی در نظر داشتند، تأثیرگذار نباشد؛ همچنین این مشکلات باعث شد که مستراِشمیت تنها برای مدت کوتاهی در خط تولید قرار داشته باشد. بااین‌حال، موتورهای جت این پرنده سرعت و مانور پذیری بالایی برای آن فراهم کرده بودند که در دوران جنگ جهانی دوم بی‌نظیر بود و این پرنده، الهام‌بخش طراحی جنگنده‌های آینده با موتور توربوجت بود.

 سوپرمارین اسپیت‌فایر

اسپیت‌فایر تنها جنگنده‌ی ساخت انگلیسی بود که در تمام دوران جنگ جهانی دوم، تولید آن ادامه داشت. این پرنده به ستون فقرات فرماندهی جنگنده‌های نیروی هوایی سلطنتی انگلستان تبدیل شد و با شکست دادن نیروی هوایی آلمان نازی در طی نبرد بریتانیا، به هواپیمایی مطرح تبدیل شد. بال‌های بیضی‌شکل متفاوت این پرنده به‌گونه‌ای طراحی‌ شده بود که کمترین سطح مقطع ممکن را داشته باشد تا پرنده بتواند به سرعت‌های بالاتری نسبت به جنگنده‌های رقیب آن دوران دست یابد.
بدنه‌ی هواپیما به‌گونه‌ای طراحی‌ شده بود که می‌توانست در مأموریت‌های متفاوتی همچون رهگیری پرنده‌های دشمن، تصویربرداری هوایی، جنگنده بمب‌افکن و هواپیمایی آموزشی استفاده شود. در این پرنده از موتور ۱۰۰۰ اسب بخاری ۱۲ سیلندر رولزرویس مرلین استفاده شد. بعدها روی اسپیت‌فایر، موتور ۲۳۰۰ اسب بخاری گریفون ساخته‌ی رولزرویس نصب شد.

ایرباس اِی ۳۲۰

ایرباس برای رقابت با بزرگ‌ترین رقیب خود، بوئینگ، در اواخر سال‌های ۱۹۸۰ میلادی به‌صورت گسترده از فناوری‌های جدیدی در ایرباس اِی ۳۲۰ خود استفاده کرد؛ از جمله آن‌ها می‌توان به سیستم کنترل فلای بای وایر و استفاده از دسته‌های جانبی پرواز برای افزایش ارگونومی خلبانان نام برد. اولین ایرباس اِی ۳۲۰ در سال ۱۹۸۸ تحویل و به پرفروش‌ترین هواپیمای مسافربری تمام تاریخ تبدیل شد.
فناوری فلای بای وایر، کنترل هواپیما را از سیستم‌های مکانیکی و هیدرولیکی رایج در آن زمان به سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی تبدیل کرد که موجب می‌شود پرنده راحت‌تر هدایت شود.

بوئینگ ۷۸۷

دریم‌لاینر بوئینگ به اولین هواپیمایی تبدیل شد که به‌صورت عمده از مواد کامپوزیتی ساخته‌ شده است؛ برخلاف روش سنتی که بدنه‌ی هواپیما از تکه‌های آلومینیمی به‌همراه هزاران اتصال‌دهنده مانند پرچ و پیچ ساخته می‌شود، بنده‌ی این هواپیما از اتصال قطعات بزرگ کامپوزیتی، ساخته‌ شده است؛ از کامپوزیت همچنین برای تولید بخش‌های داخلی، درها و دم استفاده‌ شده تا طراحی تماماً جدید این پرنده تحت بارهای واردشده به آن، خاصیت انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشد.
همچنین در این پرنده به‌جای استفاده از سیستم سنتی هیدرولیکی-هوایی، از سیستم فلای بای وایر برای به حرکت درآوردن سروو موتورهای الکتریکی متصل به سطوح کنترلی هواپیما استفاده‌ شده است؛ علاوه‌بر تمام ویژگی‌های بیان‌شده، بهبودهای آیرودینامیک فراوان و موتورهایی کاملاً جدید این پرنده باعث شده تا بوئینگ ۷۸۷ نسبت به مدل ۷۶۷ این شرکت، بیست درصد بازدهی سوخت بالاتری داشته باشد. در توسعه‌ی بوئینگ ۷۸۷ مشکلاتی مانند نقص فنی در باتری و افزایش وزن محصول نهایی وجود داشت؛ اما باوجود تمام این مشکلات، در حال حاضر ۷۸۷ به‌عنوان استانداردی برای جت‌های سبک‌وزن و کم‌صدای آینده تبدیل‌ شده است.

لاکهید اس‌آر-۷۱ بلک‌بِرد

اگرچه آخرین پرواز بلک‌برد به سال ۱۹۹۹ برمی‌گردد؛ اما همچنان سریع‌ترین هواپیمای سرنشین‌دار در تاریخ است. رکوردی که در سال ۱۹۶۷ به دست آمد، نزدیک به ۴۰ سال است که به نام این پرنده ثبت‌ شده است و به‌ نظر نمی‌رسد که در آینده‌ای نزدیک توسط پرنده‌ای دیگر شکسته شود. ویژگی‌هایی نظیر خاصیت پنهان‌کاری، توانایی عملیات در سرعت‌ و ارتفاع بالا به بلک‌برد این امکان را می‌داد تا مأموریت‌های شناسایی خطرناک را با موفقیت انجام دهد.
پس از بازنشسته شدن بلک‌برد نگاه‌ها به جانشین آن بود؛ جانشینی که باید خلأ پرنده‌ای همچون بلک‌برد با طراحی و توانایی‌های منحصربه‌فرد آن را پر کند. شایعه‌ها از توسعه‌ی جانشین این پرنده بانام اس‌آر-۷۲ برای مدت ده سال خبر می‌داد؛ اما لاکهید مارتین به‌تازگی در مناقصه‌ا‌ی برنده‌ شده است که به امکان‌سنجی ساخت سیستم پیشران می‌پردازد؛ موتورهایی که با سرعت ۷ برابر سرعت صوت حرکت می‌کنند. متأسفانه تغییر جهت شرکت‌ها به سمت توسعه‌ی جنگنده‌های بدون سرنشین و پنهان‌کار ممکن است مانع احساس نیاز به توسعه‌ی پرنده‌ای پیچیده و گران‌قیمت مانند اس‌آر-۷۲ شود.

سیررِس اس‌آر ۲۲

در سال ۲۰۰۱، با ورود اس‌آر ۲۲، دنیای هوانوردی عمومی متحول شد. این هواپیما بیش از یک دهه، پرفروش‌ترین هواپیمای چهارنفره و تک موتور بوده است. بدنه‌ی کامپوزیتی و مجهز بودن به چتر نجات در این پرنده، به خلبانان تازه‌کار نیز این امکان را می‌دهد تا تجربه‌ی پرواز با پرنده‌ای کارآمد کسب کنند. در سال ۲۰۱۳، ریان کَمپِبِل با پرواز با این پرنده، جوان‌ترین خلبانی نام گرفت که موفق شد به‌تنهایی در مسیری دایره‌ای شکل پرواز کند. علاوه‌براین، سیستم چتر نجات این هواپیما نیز تاکنون جان بیش از ۱۰۰ نفر را نجات داده است.

لیِرجِت ۲۳

به دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی برمی‌گردیم، جایی که بیل لیر از کالیفرنیا به سوئیس سفر کرد تا شرکت هوانوردی آمریکایی-سوئیسی‌ را تأسیس کند. این شرکت قصد داشت نمونه‌ی اولیه‌ی هواپیمای حمله‌ی زمینی FFA p-16 را بازطراحی کند. این پروژه شکست خورد و کشور سوئیس سفارش‌های خود را برای هواپیمای SAAC-23 اکزِکیوت‌جِت، کنسل کرد؛ اما این اتفاق لیر را از تلاش کردن بازنداشت. او به آمریکا بازگشت تا نمونه‌ی عملیاتی هواپیمای خود را بسازد. بازار نوظهور سفرهای تجاری در آن زمان عاملی بود تا لیر هواپیمای خود بانام لیرجت ۲۳ را توسعه دهد؛ پرنده‌ای که آغازگر دنیای جدید هواپیماهای پرسرعت و مقرون‌به‌صرفه‌ی تجاری بود. با اسمی جدید و کشوری جدید، لیرجت ۱۰۴ فروند از این پرنده را طی ۲ سال در شرکت خود در کانزاس، تولید کرد؛ این پرنده درنهایت در سال ۱۹۶۶ از خط تولید خارج شد. لیرجت ۲۳ ظرفیت حمل ۸ نفر و سرعتی معادل با ۹۰۰ کیلومتر بر ساعت داشت و اولین جت تجاری تولید انبوه نام گرفت.

آنتونوف اِی‌اِن ۲۲۵

آنتونوف اِی‌اِن ۲۲۵ بزرگ‌ترین هواپیمای باری جهان، رکورددار حمل سنگین‌ترین محموله‌ی یک پارچه‌ی جهان با وزن ۱۸۸.۵ تُن و همچنین حمل سنگین‌ترین محموله‌ی جهان با وزن ۲۸۰ تن است. این هواپیمای غول‌پیکر در سال‌های ۱۹۸۰ برای حمل شاتل فضایی بوران اتحاد جماهیر شوروی در اوکراین امروزی ساخته شد. حداکثر وزن برخاست این پرنده ۶۴۰ تن است. این پرنده همچنین یکی از بزرگ‌ترین دهانه‌های بال با طول ۸۸ متر را در بین هواپیماها دارد و برای پرواز اِی‌اِن ۲۲۵ از ۶ موتور در زیر بال‌های آن استفاده می‌شود.

مقایسه‌ی ابعاد بال آنتونوف اِی‌اِن ۲۲۵، ایرباس اِی ۳۸۰، بوئینگ ۷۴۷ و هاگنِس اِچ ۴

لاکهید سی-۱۳۰

این هواپیمای حمل‌ونقل نظامی با ۴ موتور توربوپراپ توسط شرکت لاکهید مارتین ساخته شد و تا مدت‌زمانی طولانی در خط تولید قرار داشت؛ سی-۱۳۰ از این منظر در بین تمام هواپیماهای نظامی رکورددار است. در طی ۵۰ سال خدمت این پرنده، سی-۱۳۰ از همان ابتدای ورود به خدمت لقب انعطاف‌پذیرترین پرنده را از آن خود کرد و به‌عنوان هواپیمایی همه‌کاره استفاده می‌شد. هدف از طراحی این هواپیما انتقال سربازان و تجهیزات و پرواز در هر باند فرودگاهی بود؛ اما سی-۱۳۰ به مأموریت‌های دیگری نیز وارد شد؛ مأموریت‌هایی همچون عملیات پشتیبانی هوایی و تحقیقاتی، عملیات جست‌وجو و نجات و سوخت‌گیری هوایی. این پرنده از سال ۱۹۵۴ در بیش از ۴۰ مدل مختلف به بیش از ۷۰ کشور جهان تحویل داده شد. درمجموع سی-۱۳۰ بیش از ۱.۲ میلیون ساعت پرواز در کارنامه‌ی خود ثبت کرده است.

سولار ایمپالس

سولار ایمپالس، هواپیمای آزمایشی سوئیسی با شعاع پروازی بلند است که از انرژی خورشیدی برای تأمین توان موتورهای خود استفاده می‌کند. کار توسعه‌ی این پرنده در سال ۲۰۰۳ آغاز شد و موفقیت‌های متعددی به همراه داشت که از جمله آن‌ها می‌توان به پرواز آزمایشی سرنشین‌دار و پرواز برفراز قاره‌ی آمریکا راشاره کرد که به توسعه‌ی مدل دوم این پرنده با نام سولار ایمپالس ۲ منجر شد.

بلِریِت ایکس‌آی

لویس بلِریِت، یکی از پیش‌گامان هوانوردی بود که با الهام گرفتن از برادران رایت در استفاده از انحراف بال برای پرواز هواپیما، با انجام تغییراتی هواپیمایی با یک بال ساخت و اولین نفری لقب گرفت که موفق شده است با یک وسیله‌ی سنگین‌تر از هوا، از کانال انگلیس عبور کند. موفقیت او این پیام را برای علاقه‌مندان به هوانوردی داشت که هوانوردی تنها ابزاری سرگرم‌کننده برای افراد پولدار نیست و می‌تواند ابزاری ارزشمند برای کم کردن فواصل میان کشورها باشد. تقاضا برای طراحی بلریت گسترش یافت و تعدادی از پیش‌گامان هوانوردیِ آن زمان مدل‌های مختلفی از هواپیمای او را به پرواز درآوردند. یکی از این افراد، کلاید سِسنا، مؤسس شرکت هواپیمایی سسنا بود؛ شرکتی که رکورد بیشترین هواپیمای تک موتوره‌ی فروخته‌شده را در میان تمام شرکت‌ها دارد.