پژوهشگاه رویان و دانشگاه علوم پزشکی تهران در پژوهشی روی درمان عصب بینایی و آسیبهای وارده به نورونهای گره بینایی متوجه شدند که اثر ریزکیسههای ترشحی سلولهای بنیادی مزانشیمی در درمان آسیبهای شبکیه و عصب بینایی موثر واقع می شود. با این بررسی ها، درمان جدید عصب بینایی در ایران ارائه گردید.
آسیب به شبکیه و عصب بینایی یکی از علل نابینایی است که به علت انحطاط سلولهای گره بینایی روی میدهد.
تلاشهای بسیاری با هدف مهار این انحطاط نورونی (سلول عصبی) صورت گرفته است. سلولهای بنیادی مزانشیمی استخراج شده از بافتهای مختلف بدن، در حفاظت از سلولهای عصبی و ایجاد آکسون در نورونهای گره بینایی تأثیر معنیداری داشتهاند.
میتوان از سلولهای بنیادی جنینی به عنوان منبعی برای تولید سلولهای بنیادی مزانشیمی استفاده کرد، چرا که سلولهای بنیادی مزانشیمی حاصل از تمایز سلولهای بنیادی جنینی (ES-MSCs) سریعتر تقسیم میشوند، سایتوکینهای التهابی کمتری تولید میکنند و قادر به تعدیل سیستم ایمنی هستند.
همچنین نشان داده شده است که سلولهای بنیادی مزانشیمی عوامل یا ریزکیسههایی به فضای خارج سلولی ترشح میکنند که منجر به بهبود آسیب میشود. با این همه اثرات درمانی احتمالی ES-MSCs بر آسیبهای بینایی و چگونگی کارکرد ریزکیسههای ترشح شده از این سلولها در ترمیم صدمات مذکور همچنان ناشناخته است.
اثبات تاثیر سلولهای بنیادی مزانشیمی در درمان آسیبهای شبکیه و عصببینایی توسط پژوهشگران داخلی
به منظور یافتن نحوه اثر ریزکیسههای ترشحی ES-MSCs بر آسیبهای وارده به نورونهای گره بینایی، سیده زهرا سید رضی زاده، حسین بهاروند، لیلا ستاریان، فرزاد پاکدل و همکارانشان در پژوهشگاه رویان و دانشگاه علوم پزشکی تهران، ریزکیسههای ترشحی را از سلولهای بنیادی مزانشیمی حاصل از تمایز سلولهای بنیادی جنینی استخراج کردند. سپس، از این ریزکیسهها برای درمان حیوان مدل با آسیب استفاده شد. بهبود صدمات و چگونگی کارکرد ریزکیسهها با روشهای آزمایشگاهی تا دو ماه پس از پیوند بررسی شد.
نتایج این پژوهش که در مجله بینالمللی Stem Cell Research & Therapy به چاپ رسیده است، نشان داد، ریزکیسههای استخراج شده از ES-MSCs زندهمانی نورونهای گره بینایی و عملکرد رشتههای عصبی آنان را به شکل معنی داری افزایش میدهد. همچنین استفاده از این ریزکیسهها شمار آکسونها را افزایش داده، رفتارهای مربوط به گره بینایی در حیوان مدل را بهبود بخشید.
علاوه بر این، پس از القای آسیب در عصب بینایی، ژن واسطه انحطاط نورونی در سلولهای عصبی گره بینایی بیان شد، اما پس از پیوند ریزکیسههای ترشحی، بیان ژن یادشده کاهش یافت.
نتایج این پژوهش نشان میدهد، میتوان از ریزکیسههای ترشحی سلولهای بنیادی مزانشیمی حاصل از تمایز سلولهای بنیادی جنینی به عنوان یک محصول برای درمان آسیبهای وارد شده به شبکیه و عصب بینایی استفاده کرد.
درمان عصب بینایی در شیراز
پزشکان شیرازی با افتخارآفرینی دیگری، موفق شدند نخستین عمل جراحی پیوند شبکیه مصنوعی در ایران را با موفقیت، برای دو بانوی ایرانی به انجام برسانند.
پزشکان شیرازی با افتخارآفرینی دیگری، موفق شدند نخستین عمل جراحی پیوند شبکیه مصنوعی در ایران را با موفقیت، برای دو بانوی ایرانی به انجام برسانند.
دوم آذر 1399، در آیینی با حضور مسوولان استانی و فعالان عرصه پزشکی، این دستاورد پزشکی به صورت رسمی در مجتمع ولایت دانشگاه علوم پزشکی شیراز، رونمایی شد.
پیوند عصب چشم در شیراز، توسط تیم چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به سرپرستی دکتر “محسن فروردین” و با همكاري دكتر “فيصل راحت”، دكتر “عادل عطارزاده”، دكتر “مرسل مهريار”، دكتر “حسين اشرف”، دكتر “مهرداد آفريد” و دكتر “محمدحسين نوروززاده” در رشیراز انجام پذیرفت.
دکتر “فروردین” این موفقیت را مدیون راهنمایی های رهبر اندیشمند انقلاب دانست که با ترسیم افق روشن علمی کشور، همواره دانشگاهیان را به دستیابی به قله های رفیع علم جهانی تشویق کرده اند.
او این عمل جراحی را نخستین گام برای پایان کوری مطلق در کشور عنوان کرد و تاکید کرد: امیدوارم که با برداشتن این گام، افتخار دیگری بر افتخارات علمی کشور افزوده شود.
دکتر فروردین با اذعان بر توانمندی های بسیار زیادی که در کشور وجود دارد، گفت: امروز شاهد پیشرفت های علمی زیادی در تمامی علوم پزشکی به ویژه چشم پزشکی در کشور هستیم و این عمل هم نتیجه تلاش های طولانی مدتی است که امروز به لطف خدا به بار نشسته و امیدواریم با انجام آن شاهد جهش علمی دیگری در کشور باشیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، در توضيح شيوه اين عمل گفت: از این شیوه عمل در بیمارانی که به طور مطلق فاقد دید هستند استفاده می شود، به طور مثال بیمارانی که دچار شب کوری بسیار پیشرفته باشند، در این بیماران در ابتدا دید شب کم است و به مرور زمان و با افزایش سن، دید روز آنان نیز از دست می رود، به صورتی که برخی از بیماران، با نابینایی مطلق روبرو می شوند.
او ادامه داد: این عمل در شیراز بر روی چشم یک خانم 40 ساله با نابینایی مطلق که هر دو چشم او با شیوه های معمولی اندازه گیری دید، فاقد درک نور، ولی با شیوه های خاص و استفاده از نورهای بسیار قوی، واجد پالس هایی از عصب بینایی بود، انجام شده است؛ همچنين بيمار خانم ديگري با ٣٣ سال سن نيز با شرايط مشابهي مورد عمل جراحي قرار گرفت و اين براي نخستین بار در جهان بود كه دو عمل جراحي در این زمینه، توسط يك تيم در يك روز به وقوع پيوست.
دکتر فروردین با بیان اینکه برای انجام این عمل از پیچیده ترین و پیشرفته ترین شیوه های عمل جراحی چشم كه حدود پنج ساعت طول می کشد، استفاده می شود، گفت: دستگاهی که در کنار چشم بیمار تعبیه شده، گیرنده تصاویری است که توسط دوربین از محیط ضبط و پس از پروسس توسط آنتن به طرف چشم فرستاده مي شود، تصاوير دريافتي بر روي سطح چشم با کمک سيمي به يك صفحه شامل ٦٠ الكترود كه طي عمل جراحي بر روي مركز شبكيه نصب شده است منتقل مي شود و تحريك حاصل از راه عصب بينايي به كورتكس بينايي منتقل و در نهايت پس از تمرينات توانبخشي ديدي در حدود يك متر شمارش انگشت ايجاد مي شود و در وضعيت جديد، بيمار قادر به انجام بسياري از فعاليت هايش به طور مستقل مي شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه، اضافه کرد: البته دستگاه و امکاناتی که برای این عمل جراحی نیاز است، مانند تمام حرکات علمی جدیدی که پا به عرصه جهانی می گذارد، گران است و از لحاظ معادل ریالی، حدود 700 میلیون تومان هزینه برای هر بیمار دارد؛ قابل ذکر است که این اعمال به صورت رایگان بر روی این بیماران انجام گرفته و با وجود اینکه در جهان اغلب افراد متمول توانايي انجام اين عمل را دارند، اما باعث مباهات است که این خدمت در اختیار معمولی ترین افراد این جامعه قرار گرفت، همچنين انتخاب بيماران خانم برای نخستین اعمال جراحی، نشان دهنده توجه ویژه جامعه پزشکی ما به جایگاه رفیع زن و مادر در جامعه است و امیدواریم که با حمایت مسوولان عالي رتبه و افراد نیکوکار حوزه سلامت کشور، این شیوه جراحی گسترش پیدا کند.
او با ابراز امیدواری نسبت به کاهش هزینه های این جراحی با ادامه روند گسترش این عمل جراحی در کشور، مانند جراحی کاشت حلزون شنوایی، گفت: در مرحله اول پیش بینی می شود، که 12 هزار ایرانی هستند که به طور مستقیم می توانند از این عمل استفاده کنند که با گسترش زمینه های استفاده از این عمل، این مهم میسر شود.
دکتر فروردین یادآور شد: اگر چه این عمل در شیراز انجام شده، اما من خود را عضوی از جامعه چشم پزشکی کشور می دانم و انجام اين عمل افتخاري براي تمام كشور است.
ژن درمانی برای بازیابی بینایی
عامل اصلی این فرآیند یک پروتئین سنجش نور به نام ” اپسین MCO۱ ” است که هنگام اتصال به سلولهای خاص در پشت چشم، بینایی را بازیابی میکند. این سلولهای به اصطلاح دو قطبی که در افراد مبتلا به بیماریهای شایع چشم سالم باقی میمانند، بخشی از مسیرهای حسی برای درک نور و بینایی هستند.
در آزمایشات شرکت آمریکایی “نانواسکوپ” (Nanoscope) ، موشهای کاملاً نابینا و بدون درک نور مورد آزمایش قرار گرفتند که پس از درمان، محققان شاهد عملکرد چشمگیر شبکیه چشم و بینایی موشها بودند.
موشهای تحت درمان در آزمایشهای بصری آزمایشگاه، مانند پیمایش در پیچ و خم ها و تشخیص تغییرات حرکت، سریعتر بودند. در انسان این روش درمانی برای افراد مسن مبتلا به دژنراسیون ماکولای وابسته به سن و ورم رنگیزهای شبکیه (RP) به صورت تزریق در چشم انجام میشود.
محققان این مطالعه پس از انجام آزمایشات بر روی موشها هیچ مسئله ایمنی در موشهای تحت درمان پیدا نکردند و با بررسی خون و بافتهای آنها نیز هیچ نشانهای از التهاب مشاهده نکردند.
در بهترین حالت، این روش درمانی میتواند به بیماران در رسیدن به بینایی ۶۰/۲۰ کمک کند؛ به این معنی که افراد قادر خواهند بود اجسامی که افراد با دید طبیعی از فاصله ۶۰ فوتی (۱۸ متر) میبینند را از فاصله ۲۰ فوتی (۶ متری) ببینند.
پیکگیو لی (PaekGyu Lee) از محققان این مطالعه گفت: اگر این روش اپتوژنتیک با استفاده از سلولهای محافظت شده در شبکیه تخریب شده بتواند در ترمیم بینایی در انسان موثر باشد، میتواند جایگزینی ارزشمند برای روش پروتز شبکیه برای افراد مبتلا به ورم رنگیزهای شبکیه باشد.
طی این مطالعه محققان راهی را در سلولهای دو قطبی برای انجام برخی کارها در گیرنده های نوری آسیب دیده شناسایی کردند. قسمت اول این روش شامل ویروسی بی ضرر است که اصلاح شده تا حاوی ژن انسانی باشد. آن ویروس سپس به چشم تزریق میشود و به پشت چشم به سلولهای شبکیه منتقل میشود. ژن انسانی که اکنون حاوی این ویروس است، سپس سبب میشود سلولهای شبکیه پروتئین حسگر نور به نام اپسین MCO۱ تولید کنند. اپسین MCO۱ هنگامی که به سلولهای دو قطبی شبکیه متصل میشود، با اجازه دادن به سلولهای دوقطبی برای انجام برخی از کار گیرندههای نوری آسیب دیده ، بینایی را بازیابی میکند.
اوپسین ها مولکولهای گیرنده نوری هستند که میتوانند با جذب نور ، از حالت استراحت به حالت سیگنال تبدیل شوند و در نتیجه سبب ایجاد آبشار سیگنالینگ شوند که این عمل نیز سبب تولید پاسخهای فیزیولوژیکی میشود. در یک چشم طبیعی، اپسین ها توسط گیرنده های نوری میله ای و مخروطی در شبکیه بیان می شوند.
گیرندههای نوری هنگامی که توسط نور فعال می شوند، شروع به تپیدن میکنند و از طریق دیگر سلولهای عصبی شبکیه و عصب بینایی به سلولهای عصبی مغز سیگنال میفرستند. سایر روشهای درمانی جایگزینی اپسین برای رسیدن به آستانه مورد نیاز سلولها برای پردازش نور، به نور زیاد نیاز دارند اما نور شدید باعث آسیب بیشتر به شبکیه میشود؛ اما درمان شرکت نانواسکوپ تنها با یک بار تزریق در چشم انجام میشود. درمان با اپسین MCO۱ همچنین میتواند طیف وسیعی از بیماریهای تخریب کننده شبکیه را نیز درمان کند.
یافتههای این مطالعه در مجله” Nature Gene Therapy” منتشر شده است.
مراقب چشم خود باشیم
این بیماری خطرناک چشمی را بشناسید
برای اینکه چشمان زیبا داشته باشید از این ۵ خوراکی غافل نشوید
با سلام
من حدود6 ماه پیش با موتورم تصادف کردم و سرم به زمین خورد و آسیب های مغزی و… دیدم امااکثر اون آسیبها برطرف داره میشه فقط چشم چپم بیناییش از روز تصادف از بین رفته و دید نداره و ظاهرش هم مثل اون یکی چشمم سالمه چیکارکنم دیدش برگرده یه سری چشم پزشک تو تهران رفتم گفتند عصب چشم آسیب دیده نمی دونم چیکار کنم از نظر روحی هم بهم بدجور فشار میاد و نمی تونم فعالیت های روزمره رو انجام بدم.
سلام ببخشید من چشمه چپم به علت بیماری سی آی اس عصب بینایم از دست رفته درمانی برای چشمم هست
سلام من دختر ۳۰ ساله هستم که عصب یه چشمم به علت بیماری سی آی اس از دست دادم تورو خدا اگر درمانی میشه انجام داد من بگید من خیلی افسرده شدم
سلام همسرم از سال ۱۳۹۰ دوچار مسمومیت با متانول شده دو چشم شون بینایش و از دست داده دکتراگفتن عصب چشمش فلج شده تا ۲ تا ۳ متر انگشت هارو می بینه تار وسیاه وسفید میبینه برای درمانش کاری میشه کرد از طریق سلول بنیادی میشه کاری کرد؟؟؟؟؟
باسلام سال۱۳۷۴ بعلت مصرف الکل متانول ازناحیه دوچشم دچارضعف بینایی درچشم چپ وکوری چشم راست شدم ومتخصصان گفتند عصبهای بینایی دچارمشکل شدند؛خاهشابپرسیدایابرای ان درمانی پیداشده یانه سپاسگذارم
سلام لطفا در صورت امکان بفرمایید کسی که عصب بیناییش رو بر اثر مسمومیت متانول از دست داده درمانی براش ارائه شده یا در حال تحقیق هست؟
سلام من یه پسر عمه دارم ۲ ماهگی ضرله به سرش وارد شده و در دو سالگی بروز داده و الان ۲۶ سالشه و بخدا بوجه این عمل رو نداره لطفا یه راه کار برای ما بگید ممنون
الان مادر من به علت فشار مغزی سلول اعصاب چشماش هارو از دست داده و الان بینایی نداره دیگه دست بالمون از همه جا بسته شده کجا میشه اینو درمان کرد خواهش میکنم راهنمایی کنید
با سلام
بهتر است قبل از هر اقدامی از مشاوره یک پزشک جراح و متخصص چشم مشورت کنید تا با بررسی دقیق راهکار پیشنهادی ارائه گردد.
سلام میخواستم بدونم برا کسی که متانول مصرف کرده و عصب چشمش رو از دست داده هم درمانی هست
سلام پسر من مشکل عصب بینایی داره و این مشکل درحین زایمان ویا تشنج در ۵ سالگی بروز کرده الان ۱۲ سالشه راهکار و درمانی برا این مشکل هست ؟لطفا راهنمایی بفرمایید
با سلام
بهتر است قبل از هر اقدامی از مشاوره یک پزشک جراح و متخصص چشم مشورت کنید تا با بررسی دقیق راهکار پیشنهادی ارائه گردد.
مبخواستم بپرسم دارویی برای اعصاب چشم اومده
سلام
می خواستم بدونم این درمان تاحالا روی انسان انجام شده؟
و اینکه برای آسیب های متانول هم تاثیر داره؟
ممنونم